Dochodzenie alimentów bądź też próba uwolnienia się od obowiązku świadczeń alimentacyjnych nie należą do sytuacji rzadkich. Niestety w tego typu sprawach często dochodzi do sporów, zarówno co do istnienia samego obowiązku alimentacyjnego, jak też wysokości orzeczonych alimentów. W poniższym artykule pokrótce wyjaśnimy czym jest obowiązek alimentacyjny, na kim ciąży oraz kiedy i od kogo mogą Państwo żądać alimentów.

Obowiązek alimentacyjny

Przez obowiązek alimentacyjny rozumie się zobowiązanie dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby środków wychowania. Obowiązek ten co do zasady obciąża krewnych w linii prostej (dziadkowie-rodzice-dzieci-wnuki) oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny istnieje także pomiędzy małżonkami, a w pewnych sytuacjach również pomiędzy byłymi małżonkami. Ponadto, jeśli odpowiada to zasadom współżycia społecznego, alimentów może żądać dziecko od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem (pasierb od ojczyma), takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, niebędącej jego matką (pasierb od macochy). Analogicznie świadczeń alimentacyjnych od pasierbów żądać może ojczym/macocha, jeżeli przyczyniał/a się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego. Również przy orzekaniu rozwiązania stosunku przysposobienia, sąd może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy wynikające z niego obowiązki alimentacyjne.

Kolejność alimentacji

Zgodnie z zasadą wyrażoną w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Czyli np. to rodzice, a nie dziadkowie w pierwszej kolejności zobowiązani są do świadczenia alimentacyjnego na dzieci, a dopiero niemożność otrzymania alimentów od rodziców dziecka spowoduje, że obowiązek ten  „przejdzie” na dziadków. Regułą jest, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (dziadkowie), a wstępnych przed rodzeństwem. W praktyce oznacza to, że na rodziców w pierwszej kolejności obowiązek mają łożyć dzieci, a dopiero w dalszej kolejności rodzeństwo czy dziadkowie.

Kiedy dzieciom przysługują alimenty

Dzieciom przysługuje świadczenie alimentacyjne od rodziców, jeśli nie są się w stanie jeszcze samodzielnie utrzymać, chyba, że dochody z majątku dziecka są wystarczające na jego utrzymanie.

Poza powyższym dzieciom przysługiwać będą alimenty tylko wtedy, gdy znajdować się będą w niedostatku. W takim przypadku rodzice mają możliwość uchylenia się od płacenia alimentów, gdy wykażą, że są dla nich zbyt dużym obciążeniem albo gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

W przypadku świadczeń na rzecz niepełnoletniego dziecka rodzic co do zasady może być zwolniony z płacenia alimentów w sytuacji, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zastępczo zamiast świadczenia pieniężnego wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka może polegać na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie. Z drugą sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy np. dziecko zamieszkuje u jednego z rodziców i to on zajmuje się codziennym obowiązkami związanymi w opieką nad dzieckiem.

Alimenty od małżonka

Obowiązek alimentacyjny dotyczyć może zarówno małżonków jak i byłych małżonków. Na małżonkach w trakcie trwania małżeństwa ciąży obowiązek dostarczania środków utrzymania dla zaspokojenia potrzeb rodziny. W sytuacji, gdy współmałżonek nie wywiązuje się z powyższego, może zostać na niego nałożony obowiązek płacenia alimentów na rzecz drugiego małżonka. W przypadku rozwodu, małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania. Sytuacja ta dotyczy zatem dwóch przypadków: żądania alimentów małżonka winnego od drugiego małżonka również winnego albo żądania przez małżonka niewinnego od małżonka również niewinnego.

Obowiązek alimentacyjny może także zostać nałożony na małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, jeśli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.

Prawo do alimentów przysługuje również w przypadku orzeczenia separacji.

Co istotne, roszczeń alimentacyjnych małżonek może dochodzić zarówno w trakcie postępowania rozwodowego, jak również po prawomocnym orzeczeniu rozwodu, w odrębnym postępowaniu.

Podkreślenia wymaga, że jeśli małżonek zobowiązany do świadczenia alimentacyjnego zawrze kolejny związek małżeński, to nie oznacza to wygaśnięcia obowiązku uiszczania alimentów na byłego małżonka. Odwrotna sytuacja będzie mieć miejsce w sytuacji, gdy to były małżonek uprawniony do świadczeń alimentacyjnych wstąpi w nowy związek małżeński.

Prawo rodziców do świadczenia alimentacyjnego

Zarówno rodzice biologiczni, jak i adopcyjni, jeśli znajdują się w niedostatku mogą domagać się od pełnoletnich dzieci alimentów. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w żaden sposób nie definiuje pojęcia niedostatku, dlatego też to od sądu orzekającego w danej sprawie zależy, jaką sytuacje uzna za „znajdowanie się w niedostatku”. Stąd bardzo ważne, by już w pozwie dokładnie podać i opisać okoliczności, które w naszej ocenie dowodzą, że osoba na rzecz której alimenty mają być zasądzone znajduje się w trudnej sytuacji materialnej.

Obniżenie/podwyższenie alimenty

Zasadną jest że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości majątkowych zobowiązanego. Zatem sąd ustalając wysokość alimentów z jednej strony bada jakie są potrzeby dziecka/ małżonka/rodzica z drugiej będzie sprawdzał sytuacje finansową zobowiązanego. Co ważne, w przypadku osoby zobligowanej do płacenia alimentów, sąd nie tylko bierze pod uwagę jej aktualną sytuację majątkową, a więc to czy ktoś jest zatrudniony czy nie i jakie osiąga z tego dochód, ale także możliwości zarobkowe takiej osoby, w tym również te niewykorzystane. Zatem nawet jeśli jedno z rodziców dziecka twierdzi, że jest bezrobotne i nie ma żadnych środków finansowych, to sąd i tak alimenty zasądzić może, odwołując się do tego, że osoba taka ma możliwość podjęcia pracy.

Istotna zmiana sytuacji życiowej tak zobowiązanego, jak i uprawnionego do alimentów może stanowić przyczynę do podwyższenia lub obniżenia alimentów. Chodzić tu będzie o bardzo różne przypadki od oczywistych jak utrata pracy lub otrzymanie awansu i znacznej podwyżki; przez chorobę lub powrót do pełnej sprawności po okresie rehabilitacji, aż po każdą inną istotną okoliczność jak choćby nabycie spadku czy spłatę kredytu hipotecznego. Każdorazowo chcąc dokonać zmiany wysokości alimentów musimy złożyć w odpowiednim sądzie powództwo. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd orzeka o podwyższeniu lub obniżeniu alimentów.

******

Sprawy o alimenty należą do skomplikowanych, a Sąd orzekający każdorazowo kieruje się unikalnymi okolicznościami danej sprawy. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w sposób ogólny odnoszą się do kwestii alimentów, posługując się pojęciami ogólnymi, co powoduje, że orzeczenia w takich sprawach w dużej mierze mają charakter uznaniowy. Pamiętać również należy, iż niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego pociąga za sobą szereg negatywnych konsekwencji, w tym możliwość wystąpienia o egzekucję komorniczą alimentów, zaś uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego zgodnie z art. 209  1 k.k. stanowi występek zagrożony karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.  Warto zatem nie zaniedbywać kwestii związanych z obowiązkiem alimentacyjnym.

Więcej informacji

Jeżeli chcą Państwo wystąpić z roszczeniem o alimenty lub tez zostali zobligowani do płacenia alimentów i chcą Państwo uzyskać w tym zakresie poradę zapraszamy Państwa do siedziby Kancelarii, do kontaktu mailowego na adres: kancelaria@lawyersoffice.pl ,telefonicznego pod numerem: +48 882 120 775 lub skorzystanie z formularza kontaktowego celem umówienia wizyty. Nasz zespół prawników chętnie odpowie Państwu na wszystkie pytania.

 

Autor: Aplikant Adwokacki Katarzyna Kotur