Nowelizacja dotycząca przedawnienia roszczeń z lipca 2018
Wielu z Państwa na pewno zastanawia się, jak długo wierzyciel (osoba, która ma w stosunku do Państwa jakieś żądania) może dochodzić od Państwa przysługujących mu roszczeń, np. zapłaty. W niniejszym artykule chciałabym się skupić na kwestii „przeterminowania żądań” na gruncie prawa cywilnego i tego, po jakim czasie wierzyciel jest ze swoim roszczeniem (żądaniem) spóźniony. Warto jednak pamiętać, iż z przedawnieniem mamy do czynienia nie tylko w prawie cywilnym, ale również na przykład w prawie karnym, prawie wykroczeń, czy prawie pracy.
Czym jest przedawnienie?
Przedawnienie jest jedną z najstarszych instytucji prawa. Na gruncie prawa cywilnego jest to utrata możliwości sądowego dochodzenia swoich praw majątkowych po upływie ustawowo określonego terminu. Celem tej instytucji jest ochrona dłużnika przed wierzycielem, który zwlekał z dochodzeniem roszczenia zbyt długi czas. Rozwiązanie to ma służyć stabilizacji obrotu prawnego i sytuacji prawnej podmiotów, których łączy stosunek prawny, poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia swoich roszczeń po upływie określonego czasu. Ogólną zasadą ustaloną przez ustawodawcę jest możliwość przedawnienia roszczeń wyłącznie o charakterze majątkowym (czyli ściśle związane z Państwa sferą majątkową). Oznacza to, iż roszczenia niemajątkowe, czyli np. o naruszenie dóbr osobistych nie podlegają przedawnieniu.
Jaki jest termin przedawnienia?
Kodeks cywilny w art. 118 ustanawia ogólny termin przedawnienia. Przed nowelizacją kodeksu cywilnego wynosił on odpowiednio:
- 10 lat dla roszczeń majątkowych,
- 3 lata dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu), oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Należy jednak podkreślić, iż powyższe terminy stanowią wyłącznie ogólną zasadę przyjętą w prawie cywilnym i przepisy prawa przewidują liczne wyjątki od tej reguły, ale – co ważne – nie mogą być one zmienione przez czynność prawną (nie można zatem zapisać innego, nawet korzystniejszego, terminu przedawnienia np. w umowie). Wskazać należy, że szczególne terminy przedawnienia zostały ustalone w przypadku np. umowy sprzedaży, umowy zlecenia czy umowy o dzieło. Został również ustanowiony specjalny termin przedawnienia roszczeń o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności deliktowej.
Stary sposób liczenia terminu przedawnienia
Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem, kiedy roszczenie stało się wymagalne. By przybliżyć Państwu tę tematykę posłużę się przykładem. Pan Kowalski sprzedał Panu Nowakowi samochód w dniu 27 kwietnia 2018 roku. Panowie dogadali się, iż zapłata za samochód nastąpi w dniu 05 maja 2018 roku. Właśnie ta data – 05 maja 2018 roku – stanowi datę wymagalności roszczenia. Oznacza to, iż od tej daty Pan Kowalski ma prawo wystąpić do Sądu z roszczeniem o zapłatę, w przypadku, gdyby Pan Nowak „migał się” od płacenia. Także od tej daty biegnie okres przedawnienia.
Warto tutaj wspomnieć o jeszcze jednej możliwości. Uprawnionym do dochodzenia należności z tytułu danego długu ma nie tylko osoba, która jest Państwa „bezpośrednim” wierzycielem. Osoba taka może sprzedać dług firmie windykacyjnej. W momencie scedowania praw (sprzedaży długu) to firma windykacyjna ma prawo dochodzić od Państwa pieniędzy. Może ona także wystąpić do Sądu o wydanie nakazu zapłaty, na podstawie którego po uprawomocnieniu i nadaniu tytułu wykonawczego, będą mogli wszcząć postępowanie egzekucyjne i to komornik będzie egzekwował od Państwa pieniądze. Dlatego tak istotnym jest odbieranie wszelkiej korespondencji z Sądu, firm windykacyjnych, czy od komornika. Proszę pamiętać, iż w polskim prawie istnieje tzw. „fikcja doręczenia”. Oznacza to, iż w przypadku nieodebrania przesyłki i dwukrotnego awizowania uznaje się, iż przesyłka została doręczona.
Jakie są konsekwencje „przeterminowania” roszczenia?
Wracając do uregulowań kodeksowych, art. 117 § 2 kodeksu cywilnego stanowi, iż po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Powyższe uregulowanie ma dwie konsekwencje:
- to na dłużniku spoczywa obowiązek podniesienia zarzutu przedawnienia, bowiem obecnie sąd nie bada z urzędu, czy dług jest przedawniony – oznacza to, że to Państwo są zobowiązani „powiedzieć” Sądowi o tym, że wierzyciel dochodzi „przeterminowanego” roszczenia. Ze strony prawnej i procesowej wygląda to tak, iż w odpowiedzi na pozew (piśmie, które powinni Państwo wnieść po otrzymaniu z Sądu pozwu) dłużnik powinien wskazać, że roszczenie jest przedawnione, wskazać podstawę przedawnienia (tzn. przepis, regulujący termin przedawnienia roszczenia danego rodzaju) oraz na tej podstawie żądać oddalenia powództwa;
- w przypadku, gdy dłużnik zdecyduje się uregulować dług przedawniony, nie może później podnosić zarzutu przedawnienia i domagać się zwrotu;
Czy bieg przedawnienia można przerwać i czym to skutkuje?
Przedawnienie może zostać przerwane na skutek określonych w prawie czynności – wówczas przedawnienie biegnie na nowo i poprzedni upływ czasu (nawet gdyby wierzyciel przerwał bieg przedawnienia na dzień przed upływem terminu!) nie ma żadnego znaczenia. Zgodnie z art. 123 kodeksu cywilnego, przedawnienie przerywa się:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia – np. wniesienie pozwu do Sądu;
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje – np. prośba o rozłożenie długu na raty (a więc także w sposób dorozumiany!)
- przez wszczęcie mediacji.
Projekt nowelizacji Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta
Jak widać z powyższych rozważań instytucja przedawnienia, a konkretnie jej stosowanie w praktyce, może budzić wiele wątpliwości. Dlatego też Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta. Nowelizacja została podpisana przez Prezydenta w dniu 29 maja 2018 roku i weszła w życie w dniu 09 lipca 2018 roku.
Nowe terminy przedawnienia
Przygotowana nowelizacja zakłada przede wszystkim skrócenie 10 – letniego generalnego terminu przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych do lat 6 – ciu. Dla świadczeń okresowych, roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczeń okresowych należnych w przyszłości stwierdzonych przewidziano pozostawienie 3 – letniego okresu przedawnienia roszczeń.
Sześcioletni termin przedawnienia roszczeń obejmuje również roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju, orzeczeń sądu polubownego jak również roszczenia stwierdzone ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Dotychczas było to lat dziesięć.
Nowy sposób liczenia terminu przedawnienia
Jednakże wprowadza się również znaczącą zmianę w sposobie liczenia terminu przedawnienia. Jak wspomniałam, termin przedawnienia liczymy od dnia, kiedy nasze roszczenie stało się wymagalne. Nowelizacja kodeksu cywilnego przewiduje, iż rzeczywisty termin przedawnienia ulegnie wydłużeniu. Spowodowane jest to dodaniem drugiego zdania do nowego brzmienia art. 118 kodeksu cywilnego, w myśl którego „Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”.
Czy przedawnienie będzie brane pod uwagę z urzędu?
Kolejną, chyba najbardziej istotną zmianą jest nałożenie na sądy obowiązku brania pod ochronę konsumentów, tj. badania z urzędu czy ich dług się nie przedawnił. Wtedy nie będą go zasądzać. Jednocześnie nowelizacja nadaje uprawnienia sędziom, by przedawnienia nie uwzględniali w sprawach dochodzonych przeciwko konsumentom (i tylko!) w „w wyjątkowych przypadkach” i tylko „jeżeli wymagają tego względy słuszności”. Niestety sama ustawa nie precyzuje, czym są „wyjątkowe przypadki” i „względy słuszności”. Stosowanie więc tego przepisu w praktyce może budzić wiele wątpliwości i to zarówno po stronie przedsiębiorcy, jak i konsumenta.
Co do zasady, w stosunku do przedsiębiorców, do przysługujących im roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy stosuje się nowe terminy przedawnienia, z zastrzeżeniem, że roszczenia te nie mogły się już przedawnić. W przypadkach, w których termin przedawnienia uległ skróceniu, będzie on biegł na nowo od dnia wejścia w życie nowelizacji, chyba że przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia upłynąłby on wcześniej. W takim wypadku przedawnienie następuje zgodnie z dotychczasowymi przepisami.
Dla konsumentów zaś terminy przedawnienia przysługujących im roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych w każdym wypadku stosuje się dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia.
Zmiana w sposobie egzekucji długu
Niniejszy projekt wprowadza jeszcze jedną, bardzo istotną zmianę dotyczącą egzekucji sądowej i bankowej, która wydaje się być dużym ułatwieniem dla dłużnika. Zgodnie z nowelizacją przez siedem dni bank nie przekaże zajętych w toku egzekucji (przez komornika czy urząd skarbowy) środków, aby dłużnik mógł się odwołać i w szczególności zarzucić przedawnienie długu. Siedmiodniowy termin jest liczony od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o zajęciu. Powyższa zmiana nie dotyczy jednak egzekucji z bieżących alimentów lub rent, bowiem w tym przypadku bank niezwłocznie przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika.
Więcej informacji
Instytucja przedawnienia ze względu na swoją zawiłość i wielość szczegółowych uregulowań jest jedną z najtrudniejszych instytucji prawa cywilnego, która sprawia trudności również profesjonalnym prawnikom. Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek obawy czy osoba, która chce od Państwa pieniędzy nie chce ich „za późno” zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub telefonicznego pod numerem: +48 882 120 775 celem umówienia wizyty lub porady on-line. Nasz zespół prawników chętnie odpowie Państwu na wszystkie pytania.